Opieka nad osobami starszymi to ogromne wyzwanie stojące przed społeczeństwem starzejących się państw. Rosnąca przeciętna długość życia związana z postępem w medycynie oraz wynikająca ze świadomości społecznej na temat profilaktyki sprawia, że coraz więcej seniorów wymaga wsparcia opiekunów, również całodobowego. Jakie kompetencje powinien mieć opiekun? Dlaczego empatia i troska są kluczowe podczas zajmowania się osobami starszymi? Na te pytania postaramy się odpowiedzieć.
Opiekun osób starszych – niezbędne kwalifikacje
Opiekun i opiekunka osób starszych to coraz bardziej pożądany zawód. Wynika to z coraz większej liczby seniorów, którzy potrzebują wsparcia w codziennych czynnościach. Osoba zawodowo zajmująca się opieką nad osobami starszymi powinna mieć niezbędne kwalifikacje. Często musi wykazywać się wiedzą medyczną (to stanowisko często piastują pielęgniarki i pielęgniarze geriatryczni), skrupulatnością, uczciwością, obowiązkowością oraz umiejętnościami organizacyjnymi. Spektrum zadań opiekunów jest bardzo szerokie. Niejednokrotnie opiekunowie:
- wspierają seniorów w obowiązkach domowych;
- załatwiają sprawunki;
- gotują;
- sprzątają;
- pomagają w zarządzaniu domowym budżetem;
- wspierają w czynnościach higienicznych;
- są odpowiedzialni za procedury medyczne;
- pilnują przyjmowania leków;
- dbają o odpowiednią dietę, dawkę ruchu;
- bywają pośrednikiem między lekarzem, seniorem, a członkami rodziny osoby starszej;
- dotrzymują towarzystwa.
Oprócz kompetencji umożliwiających opiekunom wywiązywanie się z szeregu zróżnicowanych obowiązków muszą mieć też kluczowe umiejętności interpersonalne, a są nimi empatia i troska.
Troska – fundament pracy z osobą starszą
Podanie leków, pomoc w czynnościach medycznych i higienicznych, opieka nad domem to bardzo istotne kwestie. Jednak nie one są kluczowe, aby opieka nad seniorem przyniosła osobie starszej ukojenie i satysfakcję. Wszystkie te obowiązki muszą być wykonywane z troską o osobę starszą, ponieważ tylko ona pozwoli na zbudowanie nici porozumienia między opiekunem a seniorem. Jest to podstawa udanej współpracy, wpływa też pozytywnie na samopoczucie seniora oraz jego poczucie bezpieczeństwa i przynależności do społeczeństwa.
Samotność – częsty problem seniorów
Osoby starsze często borykają się nie tylko ze skutkami przewlekłych chorób, ograniczeniami ruchowymi czy poznawczymi, które utrudniają samodzielne funkcjonowanie. Bardzo często doskwiera im również samotność. Jesień życia często wiąże się z rosnącym poczuciem osamotnienia, które może prowadzić do narastającego lęku, a także stanów depresyjnych. Osoby starsze czują się odstawione na boczny tor życia, często żyją daleko od swoich bliskich. Zdarza się, że rodzina nie może poświęcić im wiele czasu ze względu na zobowiązania zawodowe czy też opiekę nad własnymi dziećmi. Taki stan rzeczy skutkuje osamotnieniem osoby starszej i w drastyczny sposób obniża jego poczucie szczęścia i jakość życia, a to może z kolei prowadzić do pogorszenia jego stanu fizycznego. Badania w jasny sposób pokazują, że osamotnienie i pogarszający się stan psychiczny seniora może prowadzić do rozwoju między innymi takich chorób jak zespół kruchości. Samotność wiąże się też ze stresem, który, jak wiemy, zwiększa ryzyko występowania wielu chorób. Z tego powodu tak istotne jest, aby opiekun osoby starszej nie tylko realizował potrzeby seniora, ale stał się jego troskliwym i empatycznym towarzyszem, który sprawi, że będzie się czuł mniej samotnie.
Empatia – kluczowy aspekt pracy z seniorami
Empatia to nic innego jak umiejętność wczucia się w sytuację innej osoby i zrozumienie jej emocji. Empatia to rodzaj kompetencji społecznych i interpersonalnych, którymi powinny charakteryzować się osoby opiekujące się osobami starszymi. Zwłaszcza że seniorzy wymagają cierpliwości. Osoby starsze często mają swoje natręctwa, dziwaczne przyzwyczajenia czy rytuały. Z tego powodu próba zrozumienia tych potrzeb i cierpliwość w opiece nad seniorem są kluczowe, aby współpraca była satysfakcjonująca dla obu stron. Osoby starsze często uwielbiają snuć opowieści na temat czasów młodości. Z tego powodu opiekun powinien umieć słuchać. Dzięki tej umiejętności senior czuje się dostrzeżony, ważny i potrzebny. Empatia zawsze będzie powodowała patrzenie z uważnością i szacunkiem na drugiego człowieka. Będzie wiązała się ze zrozumieniem jego potrzeb. Dla seniorów często istotną kwestią jest zachowanie niezależności, nawet w drobnych rzeczach. Empatyczny opiekun nie będzie narzucał swojej pomocy, aby za wszelką cenę wywiązać się ze swoich obowiązków, ale podejdzie do tematu z życzliwością i postara się zapewnić seniorowi poczucie częściowej samodzielności. Opieka nad osobami starszymi to zajęcie wymagające bardzo rozwiniętych umiejętności społecznych. Empatia i troska o osobę starszą są podstawą, a każdej innej umiejętności można się nauczyć.